Schrijf het maar op je buik! Mei 2023

Hoi Roy,

Vandaag wil ik het hebben over iemand die al vanaf kleins af aan grote indruk op mij gemaakt heeft:  Vincent van Gogh. Van Gogh was een briljante kunstenaar. Hij schilderde de wereld zoals hij die ervaarde, hoe pijnlijk dat soms ook was. Zijn werken hangen in de meest prestigieuze musea ter wereld en bussen met mensen uit Japan strijken iedere dag neer bij het van-gogh-museum in Amsterdam omdat ze de (op hun land geïnspireerde) prenten en bloesems willen zien. Er staan lange rijen voor de museumshops, waar je gummen in de vorm van oren kunt vinden en waar je dekbedovertrekken met de aardappeleters kunt kopen.

Ondanks al deze erkenning maakte ik in de zomervakantie van 2021 in noord-frankrijk iets vreemds mee. Ik reed vanuit de tuinen van Giverny, een enorm toeristisch trekpleister en de voormalige woning van kunstenaar Claude Monet, door naar naar Auvers-sur-oise, de plek waar Van Gogh begraven ligt. Ik wist totaal niet wat ik moest verwachten. Toch had ik niet gedacht dat ik die middag de enige persoon op de begraafplek was. Ik kreeg daar wel een vreemd gevoel van.  Al die erkenning die hij in de musea krijgt, heeft van Gogh nooit gevoeld. Is die erkenning wel voor de maker? Of willen de museumbezoekers gewoon graag kunnen zeggen dat ze “one handshake away” zijn geweest van Van gogh wanneer ze zijn werk bekijekn? Hij verkocht in zijn leven maar één kunstwerk. Zo’n 100 jaar na zijn dood (in 1990) gingen zijn schilderijen al voor meer dan 150 miljoen over de toonbank. Grote tegenstellingen dus.

Laten we leren van het leven van Van Gogh. Laten we hedendaagse kunstenaars waarderen terwijl ze nog leven, en laten we ons bewust worden zijn van de paradox waarin we kunstenaars erkennen maar niet altijd de waardering geven die ze verdienen.

Groet, Teuntje.

Dag Teuntje,

Erkenning en waardering voor wat iemand tijdens zijn leven deed, presteert, komt altijd vroeger of later of nooit, met als goedmakertje: ‘De mortuis nil nisi bene’: ‘over de doden niets dan goeds’.                                                                                                                                                                           Vincent van Gogh was een vernieuwer, voorloper in de schilderkunst. In zijn tijd moesten schilderijen zo realistisch mogelijk lijken, maar ook onder invloed van andere schilders maakte Van Gogh werken, waarmee hij zijn gevoelens uitdrukte. Kleuren en vormen kwamen niet altijd meer overeen met de werkelijkheid, maar pasten daarentegen wél bij zijn gevoelens. Hij was daarmee voorloper van het fauvisme en expressionisme.

Een overeenkomstig verhaal is dat van Eduard Douwes Dekker, alias Multatuli, schrijver van de ‘Max Havelaar, of De koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Hij kreeg ook pas na zijn dood de erkenning en waardering, die hij verdiende. In het Gedenkpark, op begraafplaats Westerveld in Santpoort-Noord, waar Dekkers urn is bijgezet, is het evenmin een komen en gaan. Wél bij het borstbeeld van Multatuli op de Torensluis in Amsterdam door Finse jongeren, maar om een heel andere reden. Dekker was ook een vernieuwer en voorloper. Hij probeerde nieuwe literaire vormen uit en beïnvloedde o.a. de Tachtigers, Nescio, Elsschot, Du Perron, Hermans en Karel van het Reve.   Hij schreef De Max Havelaar in een tijd, waarin ‘men’ vond, dat de inheemsen in Nederlands-Indië blij moesten zijn, dat Holland zich om hen bekommerde. Deze kaderroman wás een aanklacht tegen de koloniale uitbuiting, maar ‘men’ waardeerde die slechts als ‘goed boek’ en zag de ethische inhoud gewoonweg niet. Eduard Douwes Dekker was ook de eerste Nederlander, die zich liet cremeren. 

Ik neig toch meer naar het inzicht, dat ‘men’ de grootheid, het belang en de invloed van de ware grote vernieuwer en voorloper dan pas kan inzien en begrijpen, wanneer ‘men’ zelf niet (meer) ver achterloopt.  

Roy S. Arts